Begin augustus van dit jaar gaf Donald Trump met steun van de Amerikaanse senaat, ByteDance een ultimatum: “Je hebt 45 dagen om TikTok te verkopen aan een Amerikaans bedrijf of de app kan niet langer worden gedownload in de app stores.” Om te begrijpen hoe dit kan in een land waar de vrijheid van meningsuiting één van de belangrijkste grondbeginselen is, kan je niet om de politieke achtergrond van de besluit heen. In dit artikel alles over de blokkade die TikTok nog altijd boven het hoofd hangt in de Verenigde Staten.
De spanning rondom TikTok en ByteDance bouwt zich al een jaar op in de V.S.. Het was in de V.S. direct duidelijk dat ByteDance en TikTok niet vertrouwd werden vanwege hun Chinese afkomst.
Begin van de kruistocht
De eerste aanval op TikTok kwam van senator Marco Rubio. Het was toen het begin van oktober 2019. Rubio vroeg het Committee voor Buitenlandse Investering in de Verenigde Staten (CFIUS) om de koop van Musical.ly door ByteDance (zie vorig artikel) onder de loep te nemen. De reden die hij aandroeg was ‘het groeiende bewijs dat TikTok content censureert in lijn met de overheidsrichtlijnen van de Chinese communistische regering’.
ByteDance reageerde onmiddellijk met de stelling dat de Amerikaanse content in Amerika bewaard werd en om die reden niet gecensureerd kon worden door de Chinese overheid. Er werd onder leiding van ByteDance een groep van oud-congresleden gevormd die het contentbeleid van ByteDance zouden beoordelen, maar het deksel was al van de beerput.
Wat volgde was een getouwtrek over de (veronderstelde) bemoeienis door de Chinese overheid. Later diezelfde maand riepen de Amerikaanse senatoren Schumer en Cotton de inlichtingdiensten op om ByteDance en haar banden met de Chinese overheid nader te onderzoeken. Opnieuw reageerde ByteDance met een brief waarin ze stelden dat er geen sprake was van Chinese bemoeienis.
Senator Schumer zette door en riep het Amerikaanse leger op om niet langer jongeren te werven via TikTok. Eind november besloot het leger om de risico’s van TikTok nader in kaart te brengen, resulterend in een verbod eind december om de app nog langer op de mobile devices van het leger te installeren.
ByteDance verder onder vuur
Eind 2019 ontstaan er geruchten dat ByteDance overweegt om TikTok te verkopen aan een Amerikaanse organisatie. Het lijkt een logisch scenario nu ByteDance steeds verder in de hoek wordt gedreven op Amerikaans grondgebied. ByteDance ontkent een overname uit volle borst en gaat op zoek naar Amerikaanse aanvoerders om haar imago recht te zetten.
Eerst wordt Erich Andersen in januari dit jaar bij Microsoft weggehaald. Andersen moet als global general counsel ByteDance voorzien van de juiste juridische route. In mei wordt topman Kevin Mayer bij Walt Disney weggekocht. Kevin Mayer die verantwoordelijk is voor het succes van de streamingdiensten van Disney zal uiteindelijk in augustus onder politieke druk vanuit Washington weer vertrekken.
En ondertussen gaan de senatoren door met hun strijd tegen ByteDance. In maart pleiten ze voor een verbod van TikTok voor medewerkers van federale diensten en hoewel ByteDance zijn uiterste best doet om zichzelf transparanter op te stellen, laten de senatoren niet meer los. Het verbod wordt vastgelegd in een wet, welke op 6 augustus unaniem goedgekeurd wordt door de senaat.
Zowel TikTok als de zorgen groeien
In mei komt in de senaat de vraag op tafel hoe ByteDance omgaat met de persoonsgegevens van kinderen. Niet geheel toevallig valt dat samen met de wereldwijde pandemie. Jongeren mogen ook in de V.S. de straat niet meer op door de lockdown en nemen hun toevlucht tot social media, in het bijzonder tot TikTok. ByteDance groeit, verdrievoudigt in een jaar tijd het aantal Amerikaanse werknemers tot 1.000 in juni van dit jaar. En ondertussen neemt de aandacht voor het bedrijf verder toe.
En dan is het maandag 6 juli. En staatsecretaris Mike Pompeo zegt in een interview met Fox News dat de Verenigde Staten overweegt om Chinese social media apps, waaronder TikTok, te blokkeren omdat deze mogelijk informatie delen met de Chinese overheid. Op de vraag of mensen TikTok nog wel moeten downloaden antwoordt Pompeo: “Alleen maar als je wilt dat je privé-informatie in de handen valt van de Chinese communistische partij.”
Natuurlijk speelt bij de opmerkingen van Pompeo mee dat de Chinezen een paar dagen daarvoor hebben aangekondigd dat ze Hong Kong scherper aan banden gaan leggen door middel van een nieuwe nationale veiligheidswet. Deze controle vanuit Beijing maakt de Amerikanen nog pissiger. Het is een nieuwe stap in een handelsoorlog tussen de V.S. en China. Die is al twee jaar gaande en laaide in het voorjaar op door de verwijten over en weer hoe de regeringen zich hadden opgesteld in de corona-uitbraak.
TikTok als ‘Kop van Jut’
TikTok was voor de Amerikaanse regering het symbool van Chinese staatsbemoeienis op Amerikaans grondgebied ook al deed ByteDance ondertussen zijn uiterste best om zich aan te passen naar de Amerikaanse eisen. Ze overwegen hun bedrijfsstructuur te veranderen. Ze overwegen hun hoofdkantoor te verplaatsen naar Londen. Ze kondigen aan dat ze 10.000 Amerikaanse banen gaan creëren in de komende 3 jaar. En ze praten met Amerikaanse bedrijven om een eventuele overname te onderzoeken. Het helpt niets. Op 31 juli kondigt Trump persoonlijk een verbod op TikTok aan.
Iets minder dan een maand na het interview met Mike Pompeo geeft Donald Trump, de president van de Verenigde Staten, met steun van de Amerikaanse senaat, ByteDance een ultimatum: “Je hebt 45 dagen om TikTok te verkopen aan een Amerikaans bedrijf of de boel gaat op zwart!”.
Touwtrekken
Wat volgt is een steekspel waarin politieke en zakelijke belangen door elkaar heen lopen. Microsoft werpt zich op voor een overname van TikTok. De app is interessant voor Microsoft omdat deze volop kansen biedt om advertentieruimte te verkopen.
In de tussentijd zegt de Chinese overheid dat de V.S. zich schuldig maken aan ‘diefstal’ door het ultimatum dat ze ByteDance opleggen. Peter Navarro, handelsadviseur voor de Amerikaanse overheid, reageert met het advies aan Microsoft om haar belangen in China af te bouwen.
ByteDance opent haar eerste data center in Europa, om precies te zijn in Ierland. Apple geeft aan geen interesse te hebben in TikTok. Twitter zegt wel geïnteresseerd te zijn en overweegt naast Microsoft om mee te bieden. Trump geeft ByteDance een tweede ultimatum, namelijk om binnen 90 dagen haar belangen in TikTok af te stoten. Daarnaast kondigt Trump aan dat hij mogelijk andere Chinese apps gaat blokkeren. Oracle mengt zich in de overname strijd, gesteund door Trump. En op 24 augustus kondigt ByteDance aan om het ultimatum van de Amerikaanse regering juridisch aan te vechten.
En dan wordt het even rustig. Walmart kondigt nog aan dat ze gaat samenwerken met Microsoft om een bod uit te brengen op TikTok. En een onderzoek laat zien dat 40% van de Amerikanen achter het ultimatum van Trump en de zijnen staat. Maar verder lijkt de storm te gaan liggen. Maar schijn bedriegt.
Het averechtse effect
Terwijl Trump begin september aankondigt dat er geen uitstel komt voor ByteDance, verschijnen er berichten in de pers dat het in de hoek gedreven ByteDance de banden met Beijing aanhaalt. Waar oprichter Zhang Yiming zich voortdurend afzette van de Chinese communistische partij, wordt hij nu gezien met Chinese overheidsfunctionarissen.
Op 14 september laat Microsoft weten dat ByteDance TikTok niet aan hen wil verkopen. De gesprekken worden voortgezet met de volgende in de rij: Oracle en, wederom, Walmart. Dat lijkt succesvol: een paar dagen later wordt aangekondigd dat Oracle en Walmart de Amerikaanse activiteiten van TikTok zullen overnemen van ByteDance. Trump keurt het nog dezelfde dag goed, maar komt daar al gauw op terug als hij verneemt dat ByteDance alsnog een aanzienlijk belang in TikTok blijft houden.
Op 21 september krijgt ByteDance een week uitstel als het ultimatum bijna afloopt. ByteDance zegt dat de Chinese overheid de deal nog wel moet goedkeuren. De Amerikaanse overheid zegt dat de deal niet doorgaat als er bemoeienis vanuit China blijft. De Chinezen maken bekend dat zij tegen de overname door Oracle en Walmart zijn.
Hoe verder?
Terwijl iedereen zich ingroef, verliep eind september opnieuw het ultimatum. De blokkade kwam er niet omdat ByteDance naar de rechter is gestapt. Die heeft aangegeven dat de Amerikaanse overheid haar besluit om de app te blokkeren moet verdedigen of moet opschorten. Het resultaat: de rechter blokkeert de blokkade van TikTok.
Wat volgt is een rechtszaak en omdat niemand zit te wachten op een conflict dat jaren sleept heeft het Amerikaanse gerechtshof ingestemd met een snelle procedure. Op 4 november mag de Amerikaanse regering tekst en uitleg komen geven bij de rechter waarom zij TikTok willen blokkeren.
Een niet onbelangrijk detail daarbij: op 3 november vinden de Amerikaanse verkiezingen plaats. Op welke manier dit de strijd om TikTok beïnvloedt, is koffiedik kijken. Noch wat een eventuele uitslag betekent voor de handelsoorlog tussen China en de Verenigde Staten.
TikTok (en ByteDance) groeien gestaag door ondertussen. Elke dag kijken miljoenen mensen hoe tal van influencers een toneelstukje opvoeren of een dansje doen. Het lijkt zo simpel, maar als je iets verder kijkt, dan zie je dat er in de schaduwen van TikTok nog een dans wordt uitgevoerd. Twee kernmachten in een dance battle die de wereld potentieel voorgoed kan veranderen.
